Het sympathische zenuwstelsel is verantwoordelijk voor de vecht-of-vluchtreactie, de reactie van het lichaam op gevaarlijke of stressvolle situaties. Het geeft prioriteit aan het veilig verlaten van de situatie door de bloedtoevoer en zuurstof naar het hart en de spieren te verhogen en andere lichaamsfuncties uit te schakelen.
Wat is het Sympatisch Zenuwstelsel?
Het sympathische zenuwstelsel is een afdeling van het autonome zenuwstelsel, dat de onwillekeurige functies van het lichaam regelt. Zij maken beide deel uit van het perifere zenuwstelsel, dat alle zenuwen omvat buiten de hersenen en het ruggenmerg, het centrale zenuwstelsel.
Het autonome zenuwstelsel bevat ook het parasympathische zenuwstelsel. Het parasympathische systeem is verantwoordelijk voor de rust-en-verteringsreactie, die actiever is tijdens veiligheid en rust. Het sympathische en parasympathische systeem werken op een wederzijdse, of wippende, manier. Activering van het ene remt het andere, maar meestal werken ze tegelijkertijd in het lichaam om de homeostase, een stabiel intern milieu, in stand te houden.
Sympatisch zenuwstelsel functies en doelen
Het sympathische zenuwstelsel innerveert bijna elk orgaansysteem om de verhoogde fysieke eisen van het lichaam tijdens stresssituaties te ondersteunen. Sympathische stimulatie verhoogt vooral de bloed-, zuurstof- en energietoevoer naar het hart en de skeletspieren. De andere functies verminderen over het algemeen lichamelijke processen die tijd of energie verspillen. Voorbeelden van sympathische zenuwstelsel activiteit zijn:
- Ogen: Oogspieren veroorzaken pupilverwijding om het zicht op lange afstand te verbeteren.
- Longen: De luchtwegen verwijden zich om meer zuurstof binnen te brengen.
- Cardiovasculair systeem: Het hart slaat sneller en harder om meer bloed te pompen. De meeste bloedvaten vernauwen zich, maar die in het hart en de skeletspieren verwijden zich. Dit verhoogt de bloeddruk en leidt zuurstofrijk bloed naar het hart en de skeletspieren.
- Metabool systeem: Het lichaam zet opgeslagen glucose en lipiden om in energie. Het remt de insulinesecretie om nieuwe glucoseopslag tegen te gaan en de bloedsuiker beschikbaar te houden voor de energiestofwisseling.
- Spijsverteringsstelsel: Spijsverteringsfuncties, zoals maagmotiliteit en enzymsecretie, verminderen om de spijsvertering te remmen.
- Urinewegstelsel: De blaasspier verwijdt zich en de urethrale sluitspier trekt samen om plassen te voorkomen.
- Regulering van de lichaamstemperatuur: Zweetklieren worden actiever, en piloerectoren zorgen ervoor dat haren overeind gaan staan. Dit koelt het lichaam af.
- Immuunsysteem: Sympatische innervatie kan ontstekingen op- en afregelen.
Veel functies van het sympathische zenuwstelsel staan lijnrecht tegenover het parasympathische zenuwstelsel. Zo verlaagt parasympathische activering de hartslag en de bloeddruk en stimuleert zij de spijsvertering. Hoewel sympathische activering dominant is in gevaarlijke of stressvolle situaties, werken de twee systemen gewoonlijk in evenwicht.
Anatomie van het Sympathisch Zenuwstelsel
Sympatische zenuwvezels kunnen sensorisch (afferent) of motorisch (efferent) zijn. Sensorische zenuwen brengen informatie uit de periferie naar de hersenen en het ruggenmerg, en motorische zenuwen sturen de reactie terug naar de doelorganen en -weefsels. De sympathische en parasympathische zenuwstelsels delen sensorische zenuwen, maar hebben elk verschillende motorische zenuwen.
Autonome gevoelszenuwen
Receptoren in het hele lichaam controleren hoe goed het autonome zenuwstelsel voldoet aan de fysiologische eisen van het lichaam. Afferente vezels voeren de sensorische input terug naar de hersenen en het ruggenmerg. Het centrale zenuwstelsel signaleert noodzakelijke veranderingen via de autonome efferente zenuwen, en past het evenwicht tussen de autonome zenuwstelsels aan.
Zo voelen baroreceptoren in de bloedvaten de bloeddruk. Als die moet stijgen om een vecht-of-vluchtreactie te ondersteunen, verhogen de hersenen de sympathische uitstroom om de bloedvaten te vernauwen en verminderen ze de parasympathische activiteit.
Sympatische motorische zenuwen
De motorische zenuwen in het autonome zenuwstelsel volgen een unieke indeling in twee neuronen. Eerst voeren preganglionaire neuronen het signaal uit het centrale zenuwstelsel. Zij geven de impulsen door aan clusters van zenuwcellen die ganglia worden genoemd. Ten tweede ontvangen postganglionaire neuronen het signaal van de ganglia en geven het door aan de doelweefsels.
Sympatische preganglionaire neuronen zijn afkomstig van de spinale zenuwen T1 tot L2. Spinale zenuwen vertakken zich rechtstreeks vanuit het ruggenmerg, in dit geval de thoracale en lumbale regionen. Preganglionale sympathische zenuwen zijn relatief kort omdat de sympathische ganglia zeer dicht bij het ruggenmerg liggen.
Ganglia zijn de gegroepeerde cellichamen van postganglionaire neuronen. De lange axonen van postganglionaire neuronen noemen we postganglionaire vezels. Ganglia geven de zenuwimpulsen door van de preganglionaire naar de postganglionaire zenuwen.
De sympathische postganglionaire vezels zijn lang in vergelijking met de preganglionaire vezels en gaan van het ruggenmerg naar doelen in vele orgaansystemen. Ze zijn echter ook dun en ongemyeliniseerd, wat betekent dat ze de isolerende mantel missen die sommige zenuwvezels wel hebben.
Neurotransmitters brengen zenuwimpulsen over
Neurotransmitters zijn een groep chemische signaalmoleculen die impulsen doorgeven van de ene zenuwvezel naar de andere. In het sympathische zenuwstelsel geven neurotransmitters signalen door van de preganglionaire zenuwen naar de ganglia en van de postganglionaire zenuwen naar de doelweefsels.
Preganglionale sympathische vezels gebruiken acetylcholine, een veel voorkomende neurotransmitter in het hele lichaam. Het parasympathische zenuwstelsel gebruikt ook acetylcholine als preganglionaire en postganglionaire neurotransmitter.
Het sympathische systeem gebruikt alleen acetylcholine als postganglionaire neurotransmitter bij het doorgeven aan de zweetklieren. De meeste postganglionaire sympathische vezels gebruiken noradrenaline, dat verwant is aan epinefrine.
Epinefrine, of adrenaline, is ook een sympathische postganglionaire neurotransmitter. Speciale chromaffinecellen in het bijniermerg geven epinefrine af in de aderen om systeembrede sympathische activering te stimuleren. Het bijniermerg maakt deel uit van de bijnieren, die bovenop de nieren liggen.
Welke problemen kunnen zich voordoen in het Sympatisch Zenuwstelsel?
Dysregulatie van het sympathische zenuwstelsel kan gepaard gaan met onder- of overactiviteit. Bij onderactiviteit past het lichaam zich niet aan stress of gevaar aan. Als het overactief is, remt het de parasympathische activiteit, en slaagt het lichaam er niet in om routineonderhoudsfuncties uit te voeren.
Wanneer het sympathische zenuwstelsel onderactief is, uit dit zich vaak in orthostatische hypotensie. Orthostatische hypotensie is een aandoening waarbij de bloeddruk plotseling daalt wanneer iemand opstaat na te hebben gezeten of gelegen. Het sympathisch systeem slaagt er niet in de bloeddruk snel genoeg te verhogen om de toegenomen zwaartekracht te compenseren, wat kan leiden tot duizeligheid of flauwvallen.
De meeste langdurige problemen met sympathische disfunctie komen voort uit een overactief sympathisch zenuwstelsel. Het lichaam staat voortdurend in de vecht-of-vlucht-modus, waardoor het onder meer een chronisch hoge bloeddruk, hartslag en bloedsuiker ervaart. Op lange termijn kan dit leiden tot hart- en vaatziekten en obesitas, en uiteindelijk zelfs tot diabetes type 2 en hartfalen.
Oorzaken van sympathische disfunctie
Sympathische disfunctie kan vele oorzaken hebben, waaronder genetische aandoeningen, verwondingen, infecties en leefstijlfactoren. Soms kunnen veranderingen in de sympathische activiteit het gevolg zijn van parasympathische ontregeling, aangezien beide systemen gewoonlijk in een wip werken.
Een ongezond dieet draagt ernstig bij tot sympathische overactiviteit. Te veel eten en vet- en suikerrijke diëten veroorzaken een overmatige afscheiding van de hormonen leptine en insuline, die het sympathische zenuwstelsel activeren. Insuline verwijdert glucose uit het bloed door het in de cellen op te slaan, en leptine onderdrukt de honger. Het lichaam wordt resistent tegen leptine en insuline wanneer deze chronisch hoog zijn, wat kan leiden tot respectievelijk zwaarlijvigheid en diabetes type 2. Deze weerstand leidt ook tot een chronisch hoge sympathische activiteit.
Een andere oorzaak van sympathische overactiviteit is oxidatieve stress in de neuronen. Oxidatieve stress is schade veroorzaakt door vrije radicalen, of reactieve zuurstofsoorten (ROS). ROS zijn een natuurlijk bijproduct van de zuurstofstofwisseling, en ons lichaam produceert gewoonlijk voldoende natuurlijke antioxidanten om schade te voorkomen. Een teveel aan leptine in het lichaam kan de ROS-niveaus verhogen en oxidatieve stress veroorzaken, waardoor een verhoogde sympathische activiteit wordt gestimuleerd.
Tenslotte is chronische stress ook een belangrijke oorzaak van sympathische overactiviteit. Chronische stress kan zich opstapelen uit vele bronnen, dus is het van cruciaal belang om stressoren waar mogelijk te verminderen of te elimineren. Het sympathische zenuwstelsel kan ook overactief worden bij het ouder worden.
Hoe kan ik voor mijn Sympatisch Zenuwstelsel zorgen?
Ons lichaam heeft de neiging om meer dan nodig in de vecht-of-vluchtstand te staan, dus willen we ons in het algemeen richten op het verminderen van de sympathische activiteit. We kunnen dit bereiken door het sympathische systeem rechtstreeks aan te pakken of door de parasympathische activiteit te verhogen om het evenwicht in het autonome zenuwstelsel te verschuiven.
Bij mensen die worstelen met overgewicht en ongezonde voeding, suggereert onderzoek dat de meest effectieve manier om de sympathische activiteit te verlagen is om af te vallen via een combinatie van een hypocalorisch dieet en matig intensieve lichaamsbeweging. Deze strategieën zijn wellicht niet voor iedereen geschikt en moeten in overleg met een arts worden uitgevoerd.
Uit een recente studie blijkt dat het betuigen van steun aan anderen ook kan helpen om de sympathische activiteit te verminderen en de stressrespons te bufferen. Deelnemers besteedden vijf minuten aan het schrijven van een steunbrief aan een goede vriend of familielid, terwijl een controlegroep de tijd besteedde aan het schrijven over hun woon-werkverkeer of school. Vervolgens ondergingen zij een stressactiviteit waarbij zij toespraken van vijf minuten moesten schrijven en uitvoeren, en vervolgens een mentale rekenoefening moesten uitvoeren.
Uit de studie bleek dat de deelnemers die steunden op het schrijven een kleinere piek in sympathische biomarkers hadden tijdens de stresstest dan de controlegroep. Deze maatregel was echter niet statistisch significant. De steungroep had ook significant lagere systolische bloeddrukmetingen onder stress dan de controlegroep. Dit wijst op een lagere sympathische activiteit of een hogere parasympathische activiteit. Het voordeel van steun geven op de sympathische activiteit vereist aanvullend onderzoek, maar het kan onze stressrespons wegleiden van sympathische dominantie.
Het onderzoek naar de buffering van stressreacties is robuuster vanuit parasympatisch oogpunt. Studies hebben aangetoond dat we ons autonome zenuwstelsel kunnen veranderen in parasympathische activiteit en sympathische activiteit kunnen verminderen door middel van matig intensieve lichaamsbeweging, massage, meditatie en yoga.
Vaak gestelde vragen
Wat is het sympathische zenuwstelsel?
Het sympathische zenuwstelsel regelt de vecht-of-vluchtreactie van het lichaam. Het is actiever bij stress of gevaar en helpt ons veilig uit de situatie te komen. Het is een afdeling van het autonome zenuwstelsel, dat de onwillekeurige fysiologische processen van het lichaam regelt.
Wat is het verschil tussen sympathisch en parasympathisch?
Het sympathische zenuwstelsel regelt de vecht-of-vluchtreactie, terwijl het parasympathische zenuwstelsel de rust-en-verteringsreactie regelt. Het parasympathische systeem maakt ook deel uit van het autonome zenuwstelsel en heeft een soortgelijke structuur als het sympathische systeem. De twee afdelingen werken samen in een wip en houden elkaar meestal in evenwicht.
Wat betekenen preganglionair, postganglionair en ganglia?
Preganglionale neuronen vormen de eerste stap in de sympathische innervatie. Zij brengen het signaal van de spinale zenuwen naar de sympathische ganglia. Ganglia zijn clusters van zenuwcellen die het signaal van preganglionale naar postganglionale zenuwen doorgeven. Postganglionaire neuronen vormen de tweede stap in de sympathische innervatie en geven het signaal door aan de inwendige organen.
Als sympathische activering het plassen verhindert, waarom plassen sommige mensen dan als ze bang zijn?
Onder normale omstandigheden staat de blaas onder controle van het pontine micturition center (PMC) van de hersenstam. Als de blaas vol is, wil het PMC het plassen stimuleren. Het bewuste deel van de hersenen houdt deze drang tegen totdat we naar het toilet gaan.
Als de vecht-of-vluchtreactie begint, neemt het sympathische zenuwstelsel de blaascontrole over van de PMC. Het is mogelijk dat tijdens deze overgang het sympathische systeem de communicatie tussen de PMC en het bewuste deel van de hersenen uitschakelt. Als de blaas vol is, heeft de PMC even vrij spel om te plassen, voordat de sympathische remming de overhand krijgt.
Wat kan het sympathische zenuwstelsel beschadigen?
Vele bronnen kunnen sympathische schade veroorzaken, waaronder genetische aandoeningen, verwondingen en andere ziekten. Levensstijlfactoren die het sympathische zenuwstelsel kunnen beschadigen zijn chronische stress, ongezonde voeding, gebrek aan lichaamsbeweging en oxidatieve stress.
Hoe kan ik mijn sympathisch zenuwstelsel beschermen?
We zijn over het algemeen meer in de vecht-of-vlucht-modus dan nodig, dus we willen de sympathische activiteit verminderen en de parasympathische activiteit verhogen. Enkele strategieën zijn een gezond dieet, matige lichaamsbeweging, yoga en meditatie.
ANAHANA FYSIEKE GEZONDHEIDSMIDDELEN
WIKI'S OVER FYSIEKE GEZONDHEID
BLOGS OVER FYSIEKE GEZONDHEID
Wat is het perifere zenuwstelsel?
Wat is het Somatisch Zenuwstelsel
Wat is het Autonome Zenuwstelsel?
Wat is het Sympatisch Zenuwstelsel?
Middelen
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538516/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539845/
https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1361-6579/aa6782
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK542195/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6423215/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4430650/
