Het sympathische zenuwstelsel is verantwoordelijk voor de vecht-of-vluchtreactie, de reactie van het lichaam op gevaarlijke of stressvolle situaties. Het geeft prioriteit aan het veilig verlaten van de situatie door de bloedtoevoer en zuurstof naar het hart en de spieren te verhogen en andere lichaamsfuncties uit te schakelen.
Belangrijkste opmerkingen
- Definitie: Het sympathische zenuwstelsel (SNS) bevindt zich in het autonome zenuwstelsel en is verantwoordelijk voor de vecht-of-vluchtreactie.
- Functies: Het verhoogt de bloedstroom, zuurstof en energietoevoer naar het hart en de spieren terwijl het niet-essentiële functies vermindert, met behulp van chemische stoffen die neurotransmitters worden genoemd.
- Voorwaarden: Overactiviteit kan leiden tot chronische stress en andere aandoeningen van het sympathische zenuwstelsel; onderactiviteit kan orthostatische hypotensie veroorzaken.
- Interactie: Het sympathische zenuwstelsel werkt samen met het immuunsysteem om stressreacties te beheersen.
- Mechanisme: Gebruikt neurotransmitters zoals noradrenaline en epinefrine om signalen door te geven.
Wat is het Sympathisch Zenuwstelsel?
Het sympathische zenuwstelsel is een divisie van het autonome zenuwstelsel, dat de onwillekeurige functies van het lichaam regelt. Ze maken allebei deel uit van het perifere zenuwstelsel, dat alle zenuwen buiten de hersenen en het ruggenmerg, het centrale zenuwstelsel, omvat.
Het autonome zenuwstelsel bevat ook het parasympathische zenuwstelsel. Het parasympathische systeem is verantwoordelijk voor de rust-en-verteer respons, die actiever is tijdens veiligheid en rust. Het sympathische en parasympathische systeem werken op een wederkerige manier. Activering van de één remt de ander af, maar meestal werken ze tegelijkertijd in het lichaam om de homeostase, een stabiel intern milieu, in stand te houden.
Sympathisch zenuwstelsel functies en doelen
Het sympathische zenuwstelsel innervatiseert bijna elk orgaansysteem om de verhoogde fysieke eisen van het lichaam tijdens stressvolle situaties te ondersteunen. Sympatische stimulatie verhoogt voornamelijk de toevoer van bloed, zuurstof en energie naar het hart en de skeletspieren. De andere functies verminderen over het algemeen lichamelijke processen die tijd of energie kunnen verspillen. Voorbeelden van activiteit van het sympathische zenuwstelsel zijn:
- Ogen: Oogspieren veroorzaken pupilverwijding om het zicht op lange afstand te verbeteren.
- Longen: De luchtwegen verwijden zich om meer zuurstof binnen te brengen.
- Cardiovasculair systeem: Het hart slaat sneller en harder om meer bloed te pompen. De meeste bloedvaten vernauwen zich, maar die in het hart en de skeletspieren verwijden zich. Dit verhoogt de bloeddruk en leidt zuurstofrijk bloed naar het hart en de skeletspieren.
- Metabolisch systeem: Het lichaam zet opgeslagen glucose en lipiden om in energie. Het remt de insulinesecretie om nieuwe glucoseopslag te voorkomen en bloedsuiker beschikbaar te houden voor de energiestofwisseling.
- Spijsverteringsstelsel: Spijsverteringsfuncties, zoals de motiliteit van de maag en de afscheiding van enzymen, nemen af om de spijsvertering te remmen.
- Urinewegstelsel: De blaasspier verwijdt zich en de urethrale sluitspier trekt samen om urineren te voorkomen.
- Regulering van lichaamstemperatuur: Zweetklieren worden actiever en piloerectorspieren zorgen ervoor dat haren overeind gaan staan. Dit koelt het lichaam af.
- Immuunsysteem: Sympathische innervatie kan ontstekingen up- en downreguleren.
Veel functies van het sympathische zenuwstelsel staan lijnrecht tegenover het parasympathische zenuwstelsel. Parasympathische activering verlaagt bijvoorbeeld de hartslag en bloeddruk en stimuleert de spijsvertering. Hoewel sympathische activatie dominant is in gevaarlijke of stressvolle situaties, zijn de twee systemen meestal in evenwicht.
Anatomie van het sympathische zenuwstelsel
Sympathische zenuwvezels kunnen sensorisch (afferent) of motorisch (efferent) zijn. Sensorische zenuwen brengen informatie van de periferie naar de hersenen en het ruggenmerg, en motorische zenuwen sturen de respons terug naar de doelorganen en -weefsels. Het sympathische en parasympatische systeem delen sensorische zenuwen, maar hebben elk verschillende motorische zenuwen.
Autonome gevoelszenuwen
Receptoren in het hele lichaam controleren hoe goed het autonome zenuwstelsel voldoet aan de fysiologische eisen van het lichaam. Afferente vezels voeren de zintuiglijke input terug naar de hersenen en het ruggenmerg. Het centrale zenuwstelsel signaleert de nodige veranderingen via autonome efferente zenuwen, waardoor het evenwicht tussen de autonome zenuwstelsels wordt aangepast.
Baroreceptoren in de bloedvaten nemen bijvoorbeeld de bloeddruk waar. Als het moet stijgen om een vecht-of-vluchtreactie te ondersteunen, verhogen de hersenen de sympathische uitstroom om de bloedvaten te vernauwen en verlagen ze de parasympathische activiteit.
Sympathische motorzenuwen
Motorische zenuwen in het autonome zenuwstelsel hebben een unieke opstelling met twee zenuwcellen. Eerst voeren preganglionaire neuronen het signaal uit het centrale zenuwstelsel. Ze geven de impulsen door aan clusters van zenuwcellen die ganglia worden genoemd. Ten tweede ontvangen postganglionaire neuronen het signaal van de ganglia en geven het door aan de doelweefsels.
Sympathische preganglionaire neuronen komen van de T1 tot L2 spinale zenuwen. Ruggenmergzenuwen vertakken zich rechtstreeks vanuit het ruggenmerg, in dit geval vanuit de borst- en lendenstreek. Preganglionale sympathische zenuwen zijn relatief kort omdat de sympathische ganglia zeer dicht bij het ruggenmerg liggen.
Ganglia zijn de geclusterde cellichamen van postganglionaire neuronen. De lange axonen van postganglionale neuronen noemen we postganglionvezels. Ganglia geven de zenuwimpuls door van de preganglionaire naar de postganglionaire zenuwen.
De sympathische postganglionaire vezels zijn langer dan de preganglionaire vezels en verplaatsen zich van het ruggenmerg naar doelen in veel orgaansystemen. Ze zijn echter ook dun en ongemyeliniseerd, wat betekent dat ze de isolerende omhulling missen die op sommige zenuwvezels zit.
Neurotransmitters geven zenuwimpulsen door
Neurotransmitters zijn een groep chemische signaalmoleculen die impulsen overbrengen van de ene zenuwvezel naar de andere. In het sympathische zenuwstelsel geven neurotransmitters signalen door van de preganglionaire zenuwen naar de ganglia en van de postganglionaire zenuwen naar de doelweefsels.
Preganglionaire sympathische vezels gebruiken acetylcholine, een veel voorkomende neurotransmitter in het hele lichaam. Het parasympathische zenuwstelsel gebruikt ook acetylcholine als preganglionaire en postganglionaire neurotransmitter.
Het sympathische systeem gebruikt alleen acetylcholine als postganglionaire neurotransmitter bij het doorgeven van signalen aan de zweetklieren. De meeste postganglionaire sympathische vezels gebruiken noradrenaline, dat verwant is aan epinefrine.
Epinefrine, of adrenaline, is ook een sympathische postganglionaire neurotransmitter. Speciale chromaffinecellen in het bijniermerg geven epinefrine af in de aderen om systeembrede sympathische activering te stimuleren. Het bijniermerg maakt deel uit van de bijnieren, die bovenop de nieren zitten.
Welke problemen kunnen zich voordoen in het sympathische zenuwstelsel?
Dysregulatie van het sympathische zenuwstelsel kan gepaard gaan met onderactiviteit of overactiviteit. Het lichaam kan zich niet aanpassen aan stress of gevaar als het onderactief is. Als het overactief is, remt het de parasympathische activiteit en kan het lichaam geen routinematige onderhoudsfuncties uitvoeren.
Wanneer het sympathische zenuwstelsel onderactief is, uit dit zich vaak in orthostatische hypotensie. Orthostatische hypotensie is een aandoening waarbij de bloeddruk plotseling daalt wanneer iemand opstaat nadat hij heeft gezeten of gelegen. Het sympathische systeem slaagt er niet in om de bloeddruk snel genoeg te verhogen om de toegenomen zwaartekracht te compenseren, wat kan leiden tot duizeligheid of flauwvallen.
De meeste langetermijnproblemen met sympathische disfunctie komen door een overactief sympathisch zenuwstelsel. Het lichaam staat voortdurend in de vecht-of-vluchtmodus, waardoor het onder andere een chronisch hoge bloeddruk, hartslag en bloedsuikerspiegel ervaart. Op de lange termijn kan dit leiden tot hart- en vaatziekten en obesitas, en uiteindelijk zelfs tot diabetes type 2 en hartfalen.
Oorzaken van sympathische disfunctie
Sympathische disfunctie kan vele oorzaken hebben, waaronder genetische aandoeningen, verwondingen, infecties en leefstijlfactoren. Soms kunnen veranderingen in de sympathische activiteit het gevolg zijn van parasympathische ontregeling, omdat de twee systemen meestal op een wippende manier werken.
Een ongezond dieet draagt ernstig bij aan sympathische overactiviteit. Overeten en diëten met veel vet en suiker leiden tot de overmatige afscheiding van leptine en insulinehormonen, die het sympathische zenuwstelsel activeren. Insuline verwijdert glucose uit het bloed door het in de cellen op te slaan en leptine onderdrukt het hongergevoel. Het lichaam wordt resistent tegen leptine en insuline wanneer deze chronisch hoog zijn, wat kan leiden tot respectievelijk obesitas en diabetes type 2. Deze weerstand leidt ook tot een chronisch hoge sympathische activiteit.
Een andere oorzaak van sympathische overactiviteit is oxidatieve stress in de neuronen. Oxidatieve stress is schade veroorzaakt door vrije radicalen, of reactieve zuurstofsoorten (ROS). ROS zijn een natuurlijk bijproduct van zuurstofmetabolisme en ons lichaam produceert meestal voldoende natuurlijke antioxidanten om schade te voorkomen. Een teveel aan leptine in het lichaam kan de ROS-niveaus verhogen en oxidatieve stress veroorzaken, wat een verhoogde sympathische activiteit stimuleert.
Tot slot is chronische stress ook een belangrijke oorzaak van sympathische overactiviteit. Chronische stress kan zich ophopen uit vele bronnen, dus het verminderen of elimineren van stressoren is cruciaal. Het sympathische zenuwstelsel kan ook overactief worden bij het ouder worden.
Hoe kan ik mijn sympathische zenuwstelsel verzorgen?
Ons lichaam heeft de neiging om meer dan nodig in de vecht-of-vluchtstand te staan, dus we willen ons over het algemeen richten op het verminderen van sympathische activiteit. We kunnen dit bereiken door het sympathische systeem direct aan te pakken of door de parasympathische activiteit te verhogen om de balans in het autonome zenuwstelsel te verschuiven.
Bij mensen die worstelen met obesitas en ongezonde diëten, suggereert onderzoek dat de meest effectieve manier om de sympathische activiteit te verlagen is om gewicht te verliezen via een combinatie van een hypocalorisch dieet en matig intensieve lichaamsbeweging. Deze strategieën zijn mogelijk niet geschikt voor iedereen en moeten in overleg met een arts worden uitgevoerd.
Uit een recent onderzoek is gebleken dat het uiten van steun aan anderen ook kan helpen om de sympathische activiteit te verminderen en de stressrespons te bufferen. Deelnemers besteedden vijf minuten aan het schrijven van een steunbrief aan een goede vriend of familielid, terwijl een controlegroep de tijd besteedde aan het schrijven over hun woon-werkverkeer of school. Vervolgens ondergingen ze een stressactiviteit waarbij ze toespraken van vijf minuten moesten schrijven en uitvoeren, en vervolgens een mentale rekenkundige uitdaging moesten voltooien.
Uit het onderzoek bleek dat de deelnemers die steun schreven een kleinere piek in sympathische biomarkers hadden tijdens de stresstest dan de controlegroep. Deze maatregel was echter niet statistisch significant. De ondersteuningsgroep had ook significant lagere systolische bloeddrukmetingen onder stress dan de controlegroep. Dit wijst op een lagere sympathische activiteit of een hogere parasympathische activiteit. Het voordeel van steun geven op de sympathische activiteit moet nog verder onderzocht worden, maar het zou onze stressrespons kunnen verschuiven weg van de sympathische dominantie.
Het onderzoek naar het bufferen van stressreacties is robuuster vanuit parasympatisch oogpunt. Studies hebben aangetoond dat we ons autonome zenuwstelsel kunnen verschuiven ten gunste van parasympathische activiteit en sympathische activiteit kunnen verminderen door middel van matig intensieve lichaamsbeweging, massage, meditatie en yoga.
Veelgestelde vragen
Wat is het sympathische zenuwstelsel?
Het sympathische zenuwstelsel regelt de vecht-of-vluchtreactie van het lichaam. Het is actiever tijdens stress of gevaar en helpt ons veilig uit de situatie te komen. Het is een divisie van het autonome zenuwstelsel, dat de onwillekeurige fysiologische processen van het lichaam regelt.
Wat is het verschil tussen sympathisch en parasympathisch?
Het sympathische zenuwstelsel regelt de vecht-of-vluchtreactie, terwijl het parasympathische zenuwstelsel de rust-en-verteerreactie regelt. Het parasympathische systeem maakt ook deel uit van het autonome zenuwstelsel en heeft een vergelijkbare structuur als het sympathische systeem. De twee divisies werken samen in een wip en houden elkaar meestal in evenwicht.
Wat betekenen preganglionair, postganglionair en ganglia?
Preganglionale neuronen vormen de eerste stap in de sympathische innervatie. Ze dragen het signaal van de ruggenmergzenuwen naar de sympathische ganglia. Ganglia zijn clusters van zenuwcellichamen die het signaal doorgeven van preganglionale naar postganglionale zenuwen. Postganglionaire neuronen vormen de tweede stap in de sympathische innervatie en geven het signaal door aan de inwendige organen.
Als sympathische activering het plassen verhindert, waarom plassen sommige mensen dan als ze bang zijn?
Onder normale omstandigheden staat de blaas onder controle van het pontine micturitie centrum (PMC) van de hersenstam. Als de blaas vol is, wil de PMC het plassen stimuleren. Het bewuste deel van de hersenen houdt deze drang tegen totdat we bij het toilet zijn.
Als de vecht-of-vluchtreactie begint, neemt het sympathische zenuwstelsel de blaascontrole over van de PMC. Het is mogelijk dat tijdens deze overgang het sympathische systeem de communicatie tussen de PMC en het bewuste deel van de hersenen uitschakelt. Als de blaas vol is, heeft de PMC kortstondig vrij spel om te urineren voordat de sympathische remming begint.
Wat kan het sympathische zenuwstelsel beschadigen?
Vele bronnen kunnen sympathische schade veroorzaken, waaronder genetische aandoeningen, verwondingen en andere ziekten. Levensstijlfactoren die het sympathische zenuwstelsel kunnen beschadigen zijn chronische stress, ongezonde voeding, gebrek aan beweging en oxidatieve stress.
Hoe kan ik mijn sympathische zenuwstelsel beschermen?
We zijn over het algemeen meer in de vecht-of-vluchtmodus dan nodig, dus we willen de sympathische activiteit verminderen en de parasympathische activiteit verhogen. Enkele strategieën zijn een gezond dieet, matige lichaamsbeweging, yoga en meditatie.
Bronnen
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538516/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539845/
https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1361-6579/aa6782
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK542195/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6423215/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4430650/
https://escholarship.org/uc/item/3hv9d1k2
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557419/
Disclaimer
De inhoud van dit artikel is alleen bedoeld voor informatieve doeleinden en is niet bedoeld ter vervanging van professioneel medisch advies, diagnose of behandeling. Het wordt altijd aangeraden om een gekwalificeerde zorgverlener te raadplegen voordat je veranderingen aanbrengt met betrekking tot je gezondheid of als je vragen of zorgen hebt over je gezondheid. Anahana is niet aansprakelijk voor fouten, weglatingen of gevolgen die kunnen voortvloeien uit het gebruik van de verstrekte informatie.
