6 min read

Wat is het perifere zenuwstelsel

Anahana november 4, 2022

Het menselijk zenuwstelsel valt uiteen in het centrale zenuwstelsel (CZS) en het perifere zenuwstelsel (PZS). Het CZS omvat de hersenen en het ruggenmerg. Het PNS vertegenwoordigt alle zenuwen die door het hele menselijk lichaam lopen en motorische en zintuiglijke informatie versturen tussen het CNS en de organen, klieren en weefsels.

Wat is het perifere zenuwstelsel?

illustratie van wat het perifere zenuwstelsel is

Er zijn twee perifere zenuwstelsels: het somatische zenuwstelsel (SNS) en het autonome zenuwstelsel (ANS). Het SNS is verantwoordelijk voor vrijwillige bewegingen en zintuiglijke informatie uit de omgeving. Het regelt ook onwillekeurige motorische reflexen.

Het ANS regelt onwillekeurige functies, zoals hartslag, bloeddruk en spijsvertering. Het heeft zelf drie divisies. Het sympathische zenuwstelsel regelt de vecht-of-vluchtreactie, en het parasympathische zenuwstelsel is verantwoordelijk voor rust-en-verteringsprocessen. Het enterisch zenuwstelsel regelt de spijsvertering onafhankelijk van de andere twee ANS-divisies.

Het PNS omvat bijna alle zenuwen in het menselijk lichaam. Zoals u zich kunt voorstellen, is het van vitaal belang voor onze algehele gezondheid en functioneren. Schade aan perifere zenuwen heeft gevolgen voor alle lichaamssystemen.

Anatomie van het perifere zenuwstelsel

de anatomie van het perifere zenuwstelsel

Het perifere zenuwstelsel bestaat uit vele verschillende zenuwcellen, of neuronen. Elk neuron heeft een cellichaam, of soma, dat de kern en organellen van de cel bevat. Zenuwcellen ontvangen informatie van andere neuronen via korte, vertakkende vezels die dendrieten worden genoemd. Een lange projectie, axon genaamd, brengt zenuwsignalen over van het cellichaam naar andere zenuwcellen en doelweefsels.

Elk axon is omgeven door een myelineschede, die de axonen isoleert en de zenuwimpulsen versnelt. Deze lange zenuwvezels vervoeren chemische en elektrische impulsen tussen het centrale zenuwstelsel en de rest van het lichaam. Bundels van vele zenuwvezels vormen samen zenuwen.

Zenuwen in het perifere zenuwstelsel kunnen worden ingedeeld op basis van hun functie, structuur of locatie. Sensorische zenuwen sturen informatie van het lichaam naar het centrale zenuwstelsel, terwijl motorische zenuwen signalen van het centrale zenuwstelsel naar de spieren sturen. Gemengde zenuwen bevatten zowel sensorische als motorische vezels. Interneuronen zijn een minder belangrijk type zenuw dat andere zenuwen met elkaar verbindt en betrokken is bij reflexen.

Craniale zenuwen en spinale zenuwen

beeld van de hersenzenuwen en ruggenmergzenuwen

Perifere zenuwen zijn alle zenuwen in het lichaam die voortkomen uit het centrale zenuwstelsel - de hersenen en het ruggenmerg. De zenuwen die rechtstreeks van de hersenen en het ruggenmerg aftakken, worden respectievelijk hersenzenuwen en ruggenmergzenuwen genoemd.

Er zijn 12 paar hersenzenuwen, aangeduid met de Romeinse cijfers I-XII. De hersenzenuwen sturen zintuiglijke input, zoals horen en aanraken, van structuren in het hoofd. Ze brengen ook motorische signalen van de hersenen naar de spieren in het hoofd en de nek voor bepaalde vrijwillige bewegingen.

Tien echte hersenzenuwen (III-XII), die uit de hersenstam komen en beschouwd worden als onderdeel van het perifere zenuwstelsel. De hersenzenuwen I en II ontspringen in de hersenschors en worden gewoonlijk beschouwd als onderdeel van het centrale zenuwstelsel. Hoofdzenuw I regelt het reukvermogen en hoofdzenuw II het gezichtsvermogen.

Spinale zenuwen ontspringen in het ruggenmerg en maken altijd deel uit van het perifere zenuwstelsel. Zij voeren sensorische en motorische informatie het ruggenmerg in en uit. Er zijn 31 paar ruggenmergzenuwen, en hun namen corresponderen met de werveldelen waar ze uit voortkomen. Zo komen de halswervelkolomzenuwen voort uit het halswervelkolomgenmerg.

Ruggenmergzenuwen vormen zenuwplexussen, of webben, als ze uit het ruggenmerg komen voordat ze zich scheiden in afzonderlijke zenuwen. Deze zenuwplexussen helpen de gevolgen van zenuwbeschadiging te beperken door redundante routes te creëren voor signalen door de ruggenmergzenuwen.

Sensorische neuronen en motorische neuronen

sensorische-neuronen-en-motorische-neuronen-vierde-website

Zintuiglijke zenuwen

Sensorische neuronen, of afferente neuronen, brengen zintuiglijke informatie van het lichaam naar het centrale zenuwstelsel. Er zijn drie soorten sensorische receptoren: exteroceptoren, interoceptoren en proprioceptoren.

Exteroceptoren zijn sensorische neuronen in de huid en de slijmvliezen. Zij zijn verantwoordelijk voor het waarnemen van prikkels uit de externe omgeving, zoals temperatuur, aanraking, druk en pijn.

Interoceptoren zijn sensorische neuronen in de inwendige organen. Zij zijn verantwoordelijk voor het waarnemen van prikkels uit de interne omgeving, zoals drukveranderingen en pH. Interoceptoren werken binnen het autonome zenuwstelsel.

Proprioceptoren zijn sensorische neuronen in de spieren en gewrichten. Zij zijn verantwoordelijk voor het detecteren van informatie over lichaamspositie en beweging. Proprioceptoren werken binnen het somatische zenuwstelsel.

Motorische zenuwen

Motorische neuronen, of efferente neuronen, vervoeren reactiesignalen van het centrale zenuwstelsel naar de periferie. Motorische neuronen kunnen prikkelend of remmend zijn, wat betekent dat ze spieractiviteit kunnen veroorzaken of voorkomen. Zowel het somatische als het autonome zenuwstelsel bevatten motorische neuronen.

Somatische motorische zenuwen zijn verantwoordelijk voor de aansturing van de skeletspieren, die wij bewust kunnen aansturen om ons lichaam te bewegen. Elk motorneuron innerveert vele spiervezels, en stimulatie van het neuron doet de spier samentrekken.

Anderzijds controleren de autonome motorische zenuwen de hartspier in het hart en de gladde spieren in het spijsverteringskanaal, de klieren en andere interne organen. We kunnen hart- en gladde spieren niet bewust aansturen.

Zenuwvezelgeleiding Snelheid

Er bestaan verschillende classificatiesystemen voor subtypen van perifere zenuwvezels, afhankelijk van de vraag of zij sensorische of motorische functies hebben. Er kan overlapping zijn tussen de verschillende schema's als gevolg van gemengde zenuwen, dus de eenvoudigste manier om perifere zenuwvezels globaal te groeperen is op basis van geleidingssnelheid.

De snelle subtypes zijn groot in diameter en gemyeliniseerd. Zij omvatten proprioceptoren, die ons vertellen hoe ons lichaam zich in de omgeving bevindt en hoeveel rek onze gewrichten en skeletspieren hebben. Ze omvatten ook somatische alfamotorvezels, die onze skeletspieren vertellen dat ze moeten samentrekken.

De matige subtypes kunnen middelgroot of klein zijn, maar zijn altijd gemyeliniseerd. Middelgrote vezels zijn sneller dan kleine. Deze subtypes omvatten mechanoreceptoren (tast en druk), thermoreceptoren (koude), en nociceptoren (snelle pijn via vrije zenuwuiteinden). Ze omvatten ook ondersteunende somatische motorvezels en sommige autonome efferente vezels.

De langzame subtypes zijn klein en ongemyeliniseerd. Zij omvatten nociceptoren (langzame pijn via diepe zenuwuiteinden), chemoreceptoren (reuk), thermoreceptoren (warmte), en sommige autonome efferente vezels.

In het algemeen geleiden somatische sensorische en motorische neuronen sneller dan autonome neuronen. Zo kunnen we snel bewust reageren op onze omgeving.

FAQS: Perifeer zenuwstelsel

Wat zijn het perifere zenuwstelsel en zijn functies?

Het perifere zenuwstelsel is een netwerk van zenuwen dat de hersenen en het ruggenmerg verbindt met de rest van het lichaam. Het omvat de hersenzenuwen, ruggenmergzenuwen en alle andere zenuwen die zich door het hele lichaam vertakken.

Het perifere zenuwstelsel is verantwoordelijk voor de input van sensorische receptoren over het hele lichaam en stuurt die door naar het centrale zenuwstelsel, waarna de motorische reactie terug naar de periferie wordt gestuurd.

Er zijn twee hoofdafdelingen van het perifere zenuwstelsel: het somatische zenuwstelsel, dat verantwoordelijk is voor de vrijwillige controle van spierbewegingen, en het autonome zenuwstelsel, dat verantwoordelijk is voor onwillekeurige vitale functies.

Wat zijn enkele aandoeningen van het perifere zenuwstelsel?

Het perifere zenuwstelsel bedient organen, spieren en klieren in het hele lichaam. Als gevolg daarvan kan schade aan de perifere zenuw veel gevolgen hebben.

Perifere neuropathie is de algemene term voor zenuwschade in het perifere zenuwstelsel. Het kan pijn, gevoelloosheid, tintelingen en zwakte veroorzaken en vele lichaamsprocessen verstoren. Zowel somatische als autonome zenuwen kunnen worden aangetast.

Aandoeningen van het somatische zenuwstelsel hebben meestal betrekking op de motorische controle. Een van de meest voorkomende is amyotrofe laterale sclerose (ALS, ook bekend als de ziekte van Lou Gehrig). Andere voorbeelden zijn multiple sclerose (MS), hernia's en beknelde zenuwen.

Autonome zenuwstelselaandoeningen verstoren vaak de normale lichaamsprocessen, wat leidt tot spijsverterings-, stofwisselings-, psychiatrische, auto-immuun- en ontstekingsziekten. Voorbeelden zijn diabetes type 2, reumatoïde artritis en de ziekte van Parkinson.

De behandeling richt zich meestal op symptoombestrijding en kan bestaan uit fysiotherapie, medicatie en chirurgie.

Wat kan het perifere zenuwstelsel beschadigen?

Sommige vormen van perifere neuropathie zijn erfelijk of hebben biologische risicofactoren zoals genetica en geslacht. Andere hebben omgevingsfactoren en een levensstijl, zoals chronische stress, ongezonde voeding, gebrek aan lichaamsbeweging, virussen en toxines.

Alcohol: Chronisch alcoholmisbruik kan leiden tot perifere neuropathie, gekenmerkt door hevige pijn en een branderig gevoel, vooral in de benen. Na verloop van tijd kan dit leiden tot een lagere pijngrens en zelfs moeite met lopen. Ethanol is neurotoxisch, dus het kan de dichtheid van zenuwvezels verminderen en defecten in de axonstructuur en -functie veroorzaken.

Stress: Opkomende studies suggereren dat chronische en acute stress, zoals financiële druk, huiselijk geweld en misbruik in de kindertijd kunnen leiden tot zenuwschade en verandering van de stressrespons. Deze schade kan leiden tot fibromyalgie, een chronische pijnaandoening die veel voorkomt bij vrouwen en waarvan artsen voorheen dachten dat het een psychiatrische stoornis was.

Westers dieet: Het westerse dieet wordt gekenmerkt door een hoge inname van verwerkt vlees en vetten en een lage inname van fruit en groenten. Het wordt in verband gebracht met veel gezondheidsproblemen, waaronder schade aan het zenuwstelsel.

Eén factor is het hoge gehalte aan omega-6 meervoudig onverzadigde vetzuren (PUFA's) in voedingsmiddelen zoals sojaolie. Deze vetzuren zijn essentieel voor onze celmembranen, maar het westerse dieet bevat 10-20 keer meer dan biologisch noodzakelijk is. Uit een studie van een muismodel bleek dat een dieet met veel omega-6 PUFA's leidde tot beschadiging van de perifere zenuwen, perifere neuropathie en overgevoeligheid voor pijn.

Een vetrijk dieet kan ook leiden tot zwaarlijvigheid en diabetes type 2, die in verband worden gebracht met autonome neuropathie en spijsverteringsproblemen. Uit een studie bleek dat het voeren van muizen met een vetrijk dieet gedurende 20 weken leidde tot een aanzienlijke vermindering van de omvang en de algemene gezondheid van de neuronen in de darmen.

Hoe kan ik mijn perifere zenuwstelsel beschermen?

U kunt een aantal dingen doen om uw perifere zenuwstelsel te beschermen: vermijd roken en alcohol, eet gezond, beweeg regelmatig en laat u snel behandelen bij verwondingen of ziekten.

Lichaamsbeweging: Regelmatige matige lichaamsbeweging heeft veel neuroprotectieve effecten, waaronder vermindering van oxidatieve stress en verbetering van de stemming. Het kan ook de impact van zenuwschade op uw algemene gezondheid verminderen.

Zo kan schade aan motorische zenuwen leiden tot degeneratie van de skeletspieren. Een studie liet ratten gedurende vier weken 60 minuten lang, vijf dagen per week in een gematigd tempo rennen, en toonde aan dat dit de impact van toekomstig zenuwletsel op de gezondheid van de skeletspieren verminderde.

B-vitaminen: Studies bij zowel mensen als dieren hebben aangetoond dat een verhoogde inname van vitamine B1, B6 en B12 neuroprotectieve effecten heeft en zelfs schade kan herstellen veroorzaakt door zenuwschade en alcoholische neuropathie.

Vitamine B1, ook wel thiamine genoemd, speelt de grootste rol in de gezondheid van het zenuwstelsel. Thiaminerijk voedsel omvat peulvruchten (bv. bonen, linzen, erwten), volle granen, varkensvlees, vis en verrijkte granen en brood. Het is ook verkrijgbaar als supplement. Een combinatie van vitamine B1 met vitamine B6, B12 en E lijkt het meest effectief.