Het menselijke zenuwstelsel is onderverdeeld in het centrale zenuwstelsel (CZS) en het perifere zenuwstelsel (PZS). Het CZS bestaat uit de hersenen en het ruggenmerg. Het PNS vertegenwoordigt alle zenuwen die zich door het hele menselijk lichaam uitstrekken en motorische en sensorische informatie verzenden tussen het CNS en de organen, klieren en weefsels.
Wat is het perifere zenuwstelsel?
Er zijn twee perifere zenuwstelsels: het somatische zenuwstelsel (SNS) en het autonome zenuwstelsel (ANS). Het SNS is verantwoordelijk voor vrijwillige bewegingen en sensorische informatie uit de omgeving. Het regelt ook onwillekeurige motorische reflexen.
Het ANS regelt onwillekeurige functies, zoals hartslag, bloeddruk en spijsvertering. Het heeft zelf drie divisies. Het sympathische zenuwstelsel regelt de vecht-of-vluchtreactie en het parasympathische zenuwstelsel is verantwoordelijk voor rust-en-verteringsprocessen. Het enterische zenuwstelsel regelt de spijsvertering onafhankelijk van de andere twee ANS-divisies.
Het PNS omvat bijna alle zenuwen in het menselijk lichaam. Zoals je je kunt voorstellen, is het van vitaal belang voor onze algehele gezondheid en functie. Schade aan perifere zenuwen heeft gevolgen voor alle lichaamssystemen.
Anatomie perifeer zenuwstelsel
Het perifere zenuwstelsel bestaat uit veel verschillende zenuwcellen, of neuronen. Elk neuron heeft een cellichaam, of soma, dat de kern en organellen van de cel bevat. Zenuwcellen ontvangen informatie van andere neuronen via korte, vertakkende vezels die dendrieten worden genoemd. Een lange projectie, axon genaamd, stuurt zenuwsignalen van het cellichaam naar andere zenuwcellen en doelweefsels.
Elk axon is omgeven door een myelineschede die de axonen isoleert en zenuwimpulsen versnelt. Deze lange zenuwvezels vervoeren chemische en elektrische impulsen tussen het centrale zenuwstelsel en de rest van het lichaam. Bundels van vele zenuwvezels vormen samen zenuwen.
Zenuwen in het perifere zenuwstelsel kunnen worden ingedeeld op basis van hun functie, structuur of locatie. Sensorische zenuwen sturen informatie van het lichaam naar het centrale zenuwstelsel, terwijl motorische zenuwen signalen van het centrale zenuwstelsel naar de spieren sturen. Gemengde zenuwen bevatten zowel sensorische als motorische vezels. Interneuronen zijn een minder belangrijk zenuwtype dat andere zenuwen met elkaar verbindt en betrokken is bij reflexen.
Craniale zenuwen en spinale zenuwen
Perifere zenuwen zijn alle zenuwen in het lichaam die zich uitstrekken vanuit het centrale zenuwstelsel - de hersenen en het ruggenmerg. De zenuwen die direct aftakken van de hersenen en het ruggenmerg worden respectievelijk hersenzenuwen en ruggenmergzenuwen genoemd.
Er zijn 12 paar hersenzenuwen, aangeduid met de Romeinse cijfers I-XII. De hersenzenuwen verzenden zintuiglijke input, zoals horen en aanraken, van structuren in het hoofd. Ze dragen ook motorsignalen over van de hersenen naar spieren in het hoofd en de nek voor bepaalde vrijwillige bewegingen.
Tien echte hersenzenuwen (III-XII), die uit de hersenstam komen en worden beschouwd als onderdeel van het perifere zenuwstelsel. De hersenzenuwen I en II ontspringen in de hersenschors en worden meestal beschouwd als onderdeel van het centrale zenuwstelsel. De hersenzenuw I regelt het reukvermogen en de hersenzenuw II het gezichtsvermogen.
Ruggenmergzenuwen ontspringen in het ruggenmerg en maken altijd deel uit van het perifere zenuwstelsel. Ze transporteren sensorische en motorische informatie van en naar het ruggenmerg. Er zijn 31 paar ruggenmergzenuwen en hun namen komen overeen met de werveldelen waar ze uit voortkomen. Cervicale ruggenmergzenuwen komen bijvoorbeeld uit het cervicale ruggenmerg.
Ruggenmergzenuwen vormen zenuwplexussen, of vliezen, als ze uit het ruggenmerg komen voordat ze zich opsplitsen in afzonderlijke zenuwen. Deze zenuwplexussen helpen de impact van zenuwbeschadiging te verminderen door redundante paden te creëren voor signalen door de ruggenmergzenuwen.
Sensorische neuronen en motorische neuronen
Sensorische zenuwen
Sensorische neuronen, of afferente neuronen, brengen sensorische informatie van het lichaam naar het centrale zenuwstelsel. Er zijn drie soorten sensorische receptoren: exteroceptoren, interoceptoren en proprioceptoren.
Exteroceptoren zijn sensorische neuronen in de huid en slijmvliezen. Ze zijn verantwoordelijk voor het detecteren van prikkels uit de externe omgeving, zoals temperatuur, aanraking, druk en pijn.
Interoceptoren zijn sensorische neuronen in de inwendige organen. Ze zijn verantwoordelijk voor het detecteren van prikkels uit de interne omgeving, zoals drukveranderingen en pH. Interoceptoren werken binnen het autonome zenuwstelsel.
Proprioceptoren zijn sensorische neuronen in de spieren en gewrichten. Ze zijn verantwoordelijk voor het detecteren van informatie over lichaamspositie en beweging. Proprioceptoren werken binnen het somatische zenuwstelsel.
Motorische zenuwen
Motorische neuronen, of efferente neuronen, brengen responssignalen van het centrale zenuwstelsel naar de periferie. Motorneuronen kunnen opwindend of remmend zijn, wat betekent dat ze spieractiviteit kunnen veroorzaken of voorkomen. Zowel het somatische als het autonome zenuwstelsel bevatten motorische neuronen.
Somatische motorische zenuwen zijn verantwoordelijk voor het aansturen van skeletspieren, die we bewust kunnen aansturen om ons lichaam te bewegen. Elk motorneuron innerveert vele spiervezels en stimulatie van het neuron zorgt ervoor dat de spier samentrekt.
Aan de andere kant sturen autonome motorische zenuwen de hartspier in het hart en de gladde spieren in het spijsverteringskanaal, de klieren en andere inwendige organen aan. We kunnen hartspieren en gladde spieren niet bewust aansturen.
Geleidingssnelheid zenuwvezels
Er zijn verschillende classificatiesystemen voor subtypes van perifere zenuwvezels, afhankelijk van of ze sensorische of motorische functies hebben. Er kan overlap zijn tussen de verschillende schema's vanwege gemengde zenuwen, dus de eenvoudigste manier om perifere zenuwvezels te groeperen is op basis van geleidingssnelheid.
De snelle subtypes zijn groot in diameter en gemyeliniseerd. Ze omvatten proprioceptoren die ons vertellen over de positie van ons lichaam in de omgeving en de hoeveelheid rek in onze gewrichten en skeletspieren. Ze omvatten ook somatische alfamotorvezels, die onze skeletspiervezels vertellen dat ze moeten samentrekken.
De matige subtypes kunnen medium of klein zijn, maar zijn altijd gemyeliniseerd. Middelgrote vezels zijn sneller dan kleine. Deze subtypes omvatten mechanoreceptoren (tast en druk), thermoreceptoren (koude) en nociceptoren (snelle pijn via vrije zenuwuiteinden). Ze omvatten ook ondersteunende somatische motorvezels en sommige autonome efferente vezels.
De trage subtypes zijn klein en ongemyeliniseerd. Ze omvatten nociceptoren (langzame pijn via diepe zenuwuiteinden), chemoreceptoren (reuk), thermoreceptoren (warmte) en sommige autonome efferente vezels.
Over het algemeen geleiden somatische sensorische en motorische neuronen sneller dan autonome neuronen. Zo kunnen we snel bewust reageren op onze omgeving.
Veelgestelde vragen
Wat zijn het perifere zenuwstelsel en zijn functies?
Het perifere zenuwstelsel verwijst naar een netwerk van zenuwen dat de hersenen en het ruggenmerg verbindt met de rest van het lichaam. Het omvat de hersenzenuwen, ruggenmergzenuwen en alle andere zenuwen die zich door het hele lichaam vertakken.
Het perifere zenuwstelsel is verantwoordelijk voor de input van sensorische receptoren over het hele lichaam en stuurt deze naar het centrale zenuwstelsel, om vervolgens de motorische respons terug te sturen naar de periferie.
Er zijn twee hoofdafdelingen van het perifere zenuwstelsel: het somatische zenuwstelsel, dat verantwoordelijk is voor de vrijwillige controle van spierbewegingen, en het autonome zenuwstelsel, dat verantwoordelijk is voor onwillekeurige vitale functies.
Wat zijn enkele aandoeningen van het perifere zenuwstelsel?
Het perifere zenuwstelsel bedient organen, spieren en klieren in het hele lichaam. Schade aan de perifere zenuwen kan dan ook veel gevolgen hebben.
Perifere neuropathie is de algemene term voor zenuwbeschadiging in het perifere zenuwstelsel. Het kan pijn, gevoelloosheid, tintelingen en zwakte veroorzaken en veel lichaamsprocessen verstoren. Zowel somatische als autonome zenuwen kunnen aangetast zijn.
Aandoeningen van het somatische zenuwstelsel hebben meestal te maken met motorische controle. Een van de meest voorkomende is amyotrofische laterale sclerose (ALS, ook bekend als de ziekte van Lou Gehrig). Andere voorbeelden zijn multiple sclerose (MS), hernia's en beknelde zenuwen.
Autonome zenuwstelselaandoeningen verstoren vaak normale lichaamsprocessen, wat leidt tot spijsverterings-, stofwisselings-, psychiatrische, auto-immuun- en ontstekingsaandoeningen. Voorbeelden zijn diabetes type 2, reumatoïde artritis en de ziekte van Parkinson.
De behandeling richt zich meestal op symptoombestrijding en kan fysiotherapie, medicatie en chirurgie omvatten.
Wat kan het perifere zenuwstelsel beschadigen?
Sommige vormen van perifere neuropathie zijn erfelijk of hebben biologische risicofactoren zoals genetica en geslacht. Andere hebben risicofactoren vanuit de omgeving en levensstijl, zoals chronische stress, ongezonde voeding, gebrek aan beweging, virussen en giftige stoffen.
-
Alcohol: Chronisch alcoholmisbruik kan leiden tot perifere neuropathie, gekenmerkt door hevige pijn en een branderig gevoel, vooral in de benen. Na verloop van tijd kan dit leiden tot een lagere pijngrens en zelfs moeite met lopen. Ethanol is neurotoxisch, dus het kan de dichtheid van zenuwvezels verminderen en defecten in de axonstructuur en -functie veroorzaken.
-
Stress: Opkomende onderzoeken suggereren dat chronische en acute stress zoals financiële druk, huiselijk geweld en misbruik in de kindertijd kunnen leiden tot zenuwbeschadiging en verandering van de stressrespons. Deze schade kan leiden tot fibromyalgie, een chronische pijnaandoening die veel voorkomt bij vrouwen en waarvan artsen voorheen dachten dat het een psychiatrische stoornis was.
-
Westers dieet: Het westerse dieet wordt gekenmerkt door een hoge inname van bewerkt vlees en vetten en een lage inname van fruit en groenten. Het wordt in verband gebracht met veel gezondheidsproblemen, waaronder schade aan het zenuwstelsel.
Eén factor is het hoge gehalte aan omega-6 meervoudig onverzadigde vetzuren (PUFA's) in voedingsmiddelen zoals sojaolie. Deze vetzuren zijn essentieel voor onze celmembranen, maar het westerse dieet bevat 10-20 keer meer dan biologisch noodzakelijk is. Uit een onderzoek met een muismodel bleek dat een dieet met veel omega-6 PUFA's leidde tot beschadiging van de perifere zenuwen, perifere neuropathie en overgevoeligheid voor pijn.
Een vetrijk dieet kan ook leiden tot obesitas en diabetes type 2, die in verband worden gebracht met autonome neuropathie en spijsverteringsproblemen. Uit een onderzoek bleek dat het voeren van muizen met een vetrijk dieet gedurende 20 weken leidde tot een significante afname in de grootte en algehele gezondheid van neuronen in de darmen.
Hoe kan ik mijn perifere zenuwstelsel beschermen?
Je kunt een aantal dingen doen om je perifere zenuwstelsel te beschermen: vermijd roken en alcohol, eet gezond, beweeg regelmatig en laat je snel behandelen bij verwondingen of ziekten.
-
Lichaamsbeweging: Regelmatig bewegen met een gemiddelde intensiteit heeft veel neuroprotectieve effecten, waaronder het verminderen van oxidatieve stress en het verbeteren van de stemming. Het kan ook de impact van zenuwschade op je algehele gezondheid verminderen.
Schade aan motorische zenuwen kan bijvoorbeeld leiden tot degeneratie van de skeletspieren. Een onderzoek liet ratten gedurende vier weken vijf dagen per week 60 minuten hardlopen in een gematigd tempo en ontdekte dat dit de impact van toekomstig zenuwletsel op de gezondheid van de skeletspieren verminderde.
-
B-vitaminen: Onderzoeken bij zowel mensen als dieren hebben aangetoond dat een verhoogde inname van vitamine B1, B6 en B12 neuroprotectieve effecten heeft en zelfs schade kan herstellen die veroorzaakt is door zenuwbeschadiging en alcoholische neuropathie.
Vitamine B1, ook wel thiamine genoemd, speelt de grootste rol in de gezondheid van het zenuwstelsel. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan thiamine zijn peulvruchten (zoals bonen, linzen en erwten), volle granen, varkensvlees, vis en verrijkte granen en brood. Het is ook verkrijgbaar als supplement. De combinatie van vitamine B1 suppletie met vitamine B6, B12 en E lijkt het meest effectief te zijn.
Referenties
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539845/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK556027/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539846/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK441977/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK554616/
Disclaimer
De inhoud van dit artikel is alleen bedoeld voor informatieve doeleinden en is niet bedoeld ter vervanging van professioneel medisch advies, diagnose of behandeling. Het wordt altijd aanbevolen om een gekwalificeerde zorgverlener te raadplegen voordat u veranderingen aanbrengt in uw gezondheid of als u vragen of zorgen hebt over uw gezondheid. Anahana is niet aansprakelijk voor fouten, weglatingen of gevolgen die kunnen voortvloeien uit het gebruik van de verstrekte informatie.
