Współczulny układ nerwowy jest odpowiedzialny za reakcję walki lub ucieczki, reakcję organizmu na niebezpieczne lub stresujące sytuacje. Priorytetem jest bezpieczne wyjście z sytuacji poprzez zwiększenie przepływu krwi i tlenu do serca i mięśni oraz wyłączenie innych funkcji organizmu.
Czym jest współczulny układ nerwowy
Współczulny układ nerwowy jest działem autonomicznego układu nerwowego, który kontroluje mimowolne funkcje organizmu. Oba są częściami obwodowego układu nerwowego, który obejmuje wszystkie nerwy poza mózgiem i rdzeniem kręgowym, centralnym układem nerwowym.
W skład autonomicznego układu nerwowego wchodzi również przywspółczulny układ nerwowy. Układ przywspółczulny jest odpowiedzialny za reakcję odpoczynku i trawienia, która jest bardziej aktywna podczas bezpieczeństwa i odpoczynku. Układy współczulny i przywspółczulny działają w sposób wzajemny, czyli huśtawkowy. Aktywacja jednego z nich hamuje drugi, ale zazwyczaj działają one w organizmie jednocześnie, aby utrzymać homeostazę, czyli stabilne środowisko wewnętrzne.
Funkcje i cele układu nerwowego współczulnego
Współczulny układ nerwowy unerwia prawie każdy system narządów, aby wspierać zwiększone wymagania fizyczne organizmu podczas sytuacji stresowych. Sympatyczna stymulacja przede wszystkim zwiększa dostawy krwi, tlenu i energii do serca i mięśni szkieletowych. Pozostałe funkcje ogólnie zmniejszają procesy organizmu, które mogą tracić czas lub energię. Przykłady aktywności współczulnego układu nerwowego obejmują:
- Oczy: Mięśnie oczu powodują rozszerzenie źrenic w celu poprawy widzenia na odległość.
- Płuca: Drogi oddechowe rozszerzają się, aby doprowadzić więcej tlenu.
- Układ krążenia: Serce bije szybciej i mocniej, aby przepompować więcej krwi. Większość naczyń krwionośnych zwęża się, ale te w sercu i mięśniach szkieletowych rozszerzają się. To zwiększa ciśnienie krwi i kieruje bogatą w tlen krew do serca i mięśni szkieletowych.
- Układ metaboliczny: Organizm przekształca zmagazynowaną glukozę i lipidy w energię. Hamuje wydzielanie insuliny, aby zahamować nowe magazynowanie glukozy i utrzymać cukier we krwi dostępny dla metabolizmu energetycznego.
- Układ trawienny: Funkcje trawienne, takie jak ruchliwość żołądka i wydzielanie enzymów, zmniejszają się w celu zahamowania trawienia.
- Układ moczowy: Mięsień pęcherza moczowego rozszerza się, a zwieracz cewki moczowej kurczy się, aby zapobiec oddawaniu moczu.
- Regulacja temperatury ciała: Gruczoły potowe stają się bardziej aktywne, a mięśnie piloerekcyjne powodują, że włosy stają w górze. Dzięki temu ciało ulega ochłodzeniu.
- Układ odpornościowy: unerwienie współczulne może zwiększać i zmniejszać regulację stanu zapalnego.
Wiele funkcji współczulnego układu nerwowego bezpośrednio przeciwstawia się przywspółczulnemu układowi nerwowemu. Na przykład aktywacja przywspółczulna obniża tętno i ciśnienie krwi oraz stymuluje funkcje trawienne. Chociaż aktywacja współczulna dominuje w niebezpiecznych lub stresujących sytuacjach, oba układy zazwyczaj działają w równowadze.
Anatomia układu nerwowego współczulnego
Włókna nerwów współczulnych mogą być czuciowe (aferentne) lub ruchowe (eferentne). Nerwy czuciowe przynoszą informacje z peryferii do mózgu i rdzenia kręgowego, a nerwy ruchowe przekazują odpowiedź z powrotem do narządów i tkanek docelowych. Układy nerwowe współczulny i przywspółczulny mają wspólne nerwy czuciowe, ale każdy z nich ma inne nerwy ruchowe.
Nerwy czuciowe autonomiczne
Receptory w całym ciele monitorują, jak dobrze autonomiczny układ nerwowy spełnia fizjologiczne wymagania organizmu. Włókna aferentne przenoszą informacje sensoryczne z powrotem do mózgu i rdzenia kręgowego. Centralny układ nerwowy sygnalizuje wszelkie niezbędne zmiany poprzez autonomiczne nerwy eferentne, regulując równowagę pomiędzy autonomicznymi układami nerwowymi.
Na przykład baroreceptory w naczyniach krwionośnych wyczuwają ciśnienie krwi. Jeśli musi ono wzrosnąć, aby wspomóc reakcję typu "walcz lub uciekaj", mózg zwiększa wypływ współczulny, aby zwęzić naczynia krwionośne i zmniejsza aktywność przywspółczulną.
Nerwy ruchowe współczulne
Nerwy ruchowe w autonomicznym układzie nerwowym zachowują unikalny układ dwóch neuronów. Najpierw neurony preganglionowe wyprowadzają sygnał z ośrodkowego układu nerwowego. Przekazują one impulsy do skupisk ciał komórek nerwowych zwanych zwojami. Po drugie, neurony postganglionowe odbierają sygnał ze zwojów i dostarczają go do tkanek docelowych.
Sympatyczne neurony preganglionowe wywodzą się z nerwów rdzeniowych od T1 do L2. Nerwy rdzeniowe rozgałęziają się bezpośrednio z rdzenia kręgowego, w tym przypadku z okolicy piersiowej i lędźwiowej. Przedzwojowe nerwy współczulne są stosunkowo krótkie, ponieważ zwoje współczulne leżą bardzo blisko rdzenia kręgowego.
Zwoje mózgowe są skupiskami ciał komórkowych neuronów postganglionowych. Długie aksony neuronów postganglionowych nazywamy włóknami postganglionowymi. Zwoje przekazują impulsy nerwowe z nerwów preganglionowych do postganglionowych.
Współczulne włókna postganglionowe są długie w porównaniu z włóknami preganglionowymi i podróżują z okolic rdzenia kręgowego do miejsc docelowych w wielu układach narządów. Są one jednak również cienkie i niemyelinowane, co oznacza, że brakuje im osłonki izolacyjnej znajdującej się na niektórych włóknach nerwowych.
Neuroprzekaźniki przekazują impulsy nerwowe
Neuroprzekaźniki to grupa chemicznych cząsteczek sygnalizacyjnych, które przekazują impulsy z jednego włókna nerwowego do następnego. W układzie współczulnym neuroprzekaźniki przekazują sygnały z nerwów preganglionowych do zwojów oraz z nerwów postganglionowych do tkanek docelowych.
Preganglionowe włókna współczulne wykorzystują acetylocholinę, neuroprzekaźnik powszechnie występujący w całym organizmie. Przywspółczulny układ nerwowy również wykorzystuje acetylocholinę zarówno jako neuroprzekaźnik preganglionowy, jak i postganglionowy.
Układ współczulny używa tylko acetylocholiny jako neuroprzekaźnika zwojowego podczas sygnalizacji do gruczołów potowych. Większość zwojowych włókien współczulnych wykorzystuje noradrenalinę, która jest związana z epinefryną.
Epinefryna, czyli adrenalina, jest również współczulnym neuroprzekaźnikiem zwojowym. Specjalne komórki chromafinowe w rdzenia nadnerczy uwalniają epinefrynę do żył, aby pobudzić ogólnoustrojową aktywację współczulną. Rdzeń nadnerczy jest częścią gruczołów nadnerczowych, które znajdują się na szczycie nerek.
Jakie problemy mogą wystąpić w układzie nerwowym współczulnym?
Dysregulacja współczującego układu nerwowego może obejmować niedoczynność lub nadczynność. Ciało nie potrafi dostosować się do stresu lub zagrożenia, jeśli jest nieaktywny. Jeśli jest nadaktywny, hamuje aktywność przywspółczulną, a ciało nie wykonuje rutynowych funkcji podtrzymujących.
Kiedy współczulny układ nerwowy jest nieaktywny, często objawia się to niedociśnieniem ortostatycznym. Niedociśnienie ortostatyczne to stan, w którym ciśnienie krwi spada nagle, gdy osoba wstaje po siedzeniu lub leżeniu. Układ współczulny nie jest w stanie podnieść ciśnienia krwi wystarczająco szybko, aby skompensować zwiększoną grawitację, co może prowadzić do zawrotów głowy lub omdlenia.
Większość długotrwałych problemów z dysfunkcją współczulną pochodzi z nadaktywnego współczulnego układu nerwowego. Ciało jest uporczywie w trybie walki lub lotu, więc doświadcza chronicznie wysokiego ciśnienia krwi, tętna i cukru we krwi, wśród innych problemów. Długoterminowo, to może prowadzić do zaburzeń sercowo-naczyniowych i otyłości, a ostatecznie nawet cukrzycy typu 2 i niewydolności serca.
Przyczyny zaburzeń czynności układu współczulnego
Dysfunkcja układu współczulnego może wynikać z wielu przyczyn, w tym uwarunkowań genetycznych, urazów, infekcji i czynników związanych ze stylem życia. Czasami zmiany aktywności współczulnej mogą wynikać z dysregulacji przywspółczulnej, ponieważ te dwa układy zazwyczaj działają w sposób huśtawkowy.
Niezdrowa dieta jest poważnym czynnikiem przyczyniającym się do nadaktywności współczulnej. Przejadanie się i wysokotłuszczowe, wysokocukrowe diety wyzwalają nadmierne wydzielanie hormonów leptyny i insuliny, które aktywują współczulny układ nerwowy. Insulina oczyszcza glukozę z krwi, umożliwiając jej wejście do komórek w celu przechowywania, a leptyna tłumi głód. Organizm staje się odporny na poziom leptyny i insuliny, gdy są one chronicznie wysokie, co może prowadzić do otyłości i cukrzycy typu 2, odpowiednio. Ta odporność prowadzi również do chronicznie wysokiej aktywności współczulnej.
Inną przyczyną nadaktywności układu współczulnego jest stres oksydacyjny w neuronach. Stres oksydacyjny to uszkodzenia spowodowane przez wolne rodniki lub reaktywne formy tlenu (ROS). ROS są naturalnym produktem ubocznym metabolizmu tlenu, a nasze ciała zazwyczaj produkują wystarczającą ilość naturalnych antyoksydantów, aby zapobiec uszkodzeniom. Nadmiar leptyny w organizmie może zwiększać poziom ROS i powodować stres oksydacyjny, stymulując zwiększoną aktywność współczulną.
Wreszcie, przewlekły stres jest również główną przyczyną nadaktywności układu współczulnego. Chroniczny stres może akumulować od wielu źródeł, więc ja jest kluczowy zmniejszać lub eliminować stresory dokądkolwiek. Współczulny układ nerwowy może również stać się nadaktywny z wiekiem.
Jak mogę zadbać o mój współczulny układ nerwowy?
Nasze ciała mają tendencję do bycia w trybie walki lub lotu bardziej niż to konieczne, więc generalnie chcemy skupić się na zmniejszeniu aktywności współczulnej. Możemy to osiągnąć poprzez bezpośrednie ukierunkowanie układu współczulnego lub zwiększenie aktywności przywspółczulnej, aby przesunąć równowagę w autonomicznym układzie nerwowym.
U osób, które zmagają się z otyłością i niezdrowymi dietami, badania sugerują, że najskuteczniejszym sposobem na obniżenie aktywności współczulnej jest utrata wagi poprzez połączenie hipokalorycznej diety i ćwiczeń o umiarkowanej intensywności. Strategie te mogą nie być odpowiednie dla wszystkich i powinny być wykonywane w porozumieniu z lekarzem.
Ostatnie badanie wykazało, że wyrażanie wsparcia dla innych może również pomóc w zmniejszeniu aktywności współczulnej i buforowaniu reakcji na stres. Uczestnicy spędzili pięć minut pisząc list wsparcia do bliskiego przyjaciela lub członka rodziny, podczas gdy grupa kontrolna spędzała ten czas pisząc o swoich dojazdach do pracy lub szkoły. Następnie poddano ich działaniu stresu, w którym musieli napisać i wykonać pięciominutowe przemówienia, a następnie wykonać zadanie z zakresu arytmetyki umysłowej.
Badanie wykazało, że uczestnicy piszący o wsparciu mieli mniejszy skok biomarkerów współczulnych podczas testu stresu niż grupa kontrolna. Jednakże, ten środek nie był istotny statystycznie. Grupa wsparcia miała również znacznie niższe pomiary skurczowego ciśnienia krwi w stresie niż grupa kontrolna. Sugeruje to niższą aktywność współczulną lub wyższą aktywność przywspółczulną. Korzyść z dawania wsparcia na aktywność współczulną wymaga dodatkowych badań, ale może przesunąć naszą reakcję na stres z dala od dominacji współczulnej.
Badania nad buforowaniem reakcji na stres są bardziej solidne z punktu widzenia układu przywspółczulnego. Badania wykazały, że możemy przesunąć nasz autonomiczny układ nerwowy, aby faworyzować aktywność przywspółczulną i zmniejszyć aktywność współczulną poprzez ćwiczenia o umiarkowanej intensywności, masaż, medytację i jogę.
Najczęściej zadawane pytania
Czym jest współczulny układ nerwowy?
Współczujący układ nerwowy kontroluje ciało walka-lub-flight odpowiedź. Jest on bardziej aktywny podczas stresu lub zagrożenia i pomaga nam bezpiecznie wyjść z sytuacji. Jest to dział autonomicznego układu nerwowego, który kontroluje mimowolne procesy fizjologiczne organizmu.
Jaka jest różnica między układem współczulnym a przywspółczulnym?
Współczulny układ nerwowy kontroluje walkę-lub-lot, podczas gdy przywspółczulny układ nerwowy kontroluje reakcję odpoczynku i trawienia. Przywspółczulny układ jest także częścią autonomicznego układu nerwowego i ma podobną strukturę do układu współczulnego. Te dwa podziały pracują razem w sposób huśtawkowy i zazwyczaj równoważą się wzajemnie.
Co oznaczają pojęcia: preganglionowy, postganglionowy i zwoje mózgowe?
Neurony preganglionowe stanowią pierwszy etap unerwienia współczulnego. Przenoszą one sygnał z nerwów rdzeniowych do zwojów współczulnych. Zwoje są skupiskami ciał komórek nerwowych, które przekazują sygnał z nerwów preganglionowych do postganglionowych. Neurony postganglionowe stanowią drugi etap unerwienia współczulnego i dostarczają sygnał do narządów wewnętrznych.
Jeśli aktywacja współczulna zapobiega oddawaniu moczu, to dlaczego niektórzy ludzie sikają, gdy się boją?
W normalnych warunkach pęcherz moczowy znajduje się pod kontrolą ośrodka mikcji (PMC - pontine micturition center) w pniu mózgu. Kiedy pęcherz jest pełny, PMC chce pobudzić oddawanie moczu. Świadoma część mózgu powstrzymuje to pragnienie aż do momentu, kiedy dotrzemy do łazienki.
Gdy walka-lub-flash odpowiedź kicks in, współczujący układ nerwowy przejmuje pęcherzową kontrolę od PMC. Jest możliwe, że podczas tego przejścia, współczulny system wybija komunikację pomiędzy PMC i świadomą częścią mózgu. Jeżeli pęcherz jest pełny, PMC ma krótko wolny zakres, by pozwolić na oddanie moczu, zanim współczulne hamowanie weźmie górę.
Co może uszkodzić współczulny układ nerwowy?
Wiele źródeł może powodować uszkodzenie układu współczulnego, w tym zaburzenia genetyczne, urazy i inne choroby. Czynniki stylu życia, które mogą uszkodzić współczulny układ nerwowy, obejmują przewlekły stres, niezdrową dietę, brak ruchu i stres oksydacyjny.
Jak mogę chronić swój współczulny układ nerwowy?
Na ogół jesteśmy w trybie walki lub lotu bardziej niż to konieczne, więc chcemy zmniejszyć aktywność współczulną i zwiększyć aktywność przywspółczulną. Niektóre strategie obejmują utrzymanie zdrowej diety, ćwiczenia o umiarkowanej intensywności, jogę i medytację.
ZASOBY ZDROWIA FIZYCZNEGO ANAHANA
WIKI O ZDROWIU FIZYCZNYM
Medytacja z przewodnikiem dla snu
BLOGI O ZDROWIU FIZYCZNYM
Czym jest Centralny Układ Nerwowy
Czym jest obwodowy układ nerwowy
Czym jest somatyczny układ nerwowy
Czym jest autonomiczny układ nerwowy
Czym jest współczulny układ nerwowy
Zasoby
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538516/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539845/
https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1361-6579/aa6782
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK542195/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6423215/
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4430650/
